Есептеудің анықтамасы және шекаралары:
Университет қызметінің нәтижесіндегі тікелей ПГ шығарындылары СО2- эквивалент түрінде тоннамен өлшенеді.
Тікелей ПГ шығарындылары (1 Қамту):
а) стационарлық (қозғалмайтын) жабдықта, мысалы, дизель генераторлары мен газ қазандықтарында кез-келген отын түрін (қазба отын немесе биомасса) жағудың нәтижесінде пайда болатын стационарлық жану қондырғыларынан шығатын тікелей шығарындылары.
б) көлік құралдарында, мысалы, автокөліктердің, жүк көліктерінің қозғалтқыштарында отынның жағылуының салдары болып табылатын жылжымалы жану қондырғыларының тікелей шығарындылары.
Тікелей ПГ шығарындыларын есептеу (1 Қамту) шығарындылар көздерінің келесі түрлерін қамтиды:
- мобильді көздер (автокөліктің іштен жану қозғалтқыштарындағы отынды, атап айтқанда бензин мен дизель отынын жағу).
Мобильді отын жағу кезіндегі ПГ шығарындыларын есептеу келесідей болады:
ПГ шығарындыларыотын = Тұтыну отынотын × Шығарындылар коэффициенті ПГ отын
мұнда:
ПГ шығарындылары отын = отын түрі бойынша осы ПГ шығарындылары (тонна ПГ)
Отын шығыны отын = жанған отын мөлшері (тонна)
ПГ шығарындыларының коэффициенті отын = Төменгі жану жылуы отын (ТДж/мың. тонна отын) х отын түрі бойынша осы ПГ эмиссия коэффициенті (кг ПГ /ТДж) х отын түрі бойынша ПГП /1*10^6. СО2 үшін ол 1-ге тең деп қабылданған көміртектің тотығу коэффициентін қамтиды.
Мобильді жағуға арналған ПГ шығарындыларының коэффициенттері КӨҮСТ, 2006 парниктік газдарды ұлттық түгендеу нұсқауларынан әдепкі бойынша қабылданады.
Тікелей ПГ шығарындыларын есептеу парниктік газдар шығарындыларын есепке алудың Халықаралық стандартының (Greenhouse Gas Protocol) талаптары мен қағидаттарына негізделеді және КӨҮСТ, 2006 парниктік газдарды ұлттық түгендеудің нұсқауларына сәйкес жүргізіледі.
ПГ шығарындыларын есептеу үшін келесі кірістер қолданылады:
|
Отын түрі |
Төменгі жану жылуы, ТДж/мың. тонна (газ үшін мың. м3) |
Эмиссия коэффициенті СО2, т/ТДж (газ үшін млн м3) |
Эмиссия коэффициенті СН4, т/ТДж |
Эмиссия коэффициенті N2O, т/ТДж
|
|
Бензин |
43,97 |
69,30 |
0,0038 |
0,0057 |
|
Дизель отыны |
42,50 |
74,10 |
0,0039 |
0,0039 |
*Отынның барлық түрлерінің төменгі жану жылуы КӨҮСТ, 2006 парниктік газдарды ұлттық түгендеудің нұсқаулары негізінде қабылданды, 2-Том "Энергетика", 1-тарау " Кіріспе”.
**ПГ эмиссияларының коэффициенттері әдепкі бойынша КӨҮСТ, 2006 парниктік газдарды ұлттық түгендеудің нұсқауларынан алынған (2 – том "Энергетика", 2-тарау "Отынды стационарлық жағу – 2.2 - 2.3-кесте, 2-Том "Энергетика", 3-тарау "Отынды мобильді жағу " - 3.2.1-3.2.2-кестелер).
СН4, N2O газдарының шығарындыларын СО2-баламасына аудару үшін шығарындылар ПГП-ға көбейтіледі. ПГП СН4 үшін = 27, N2O үшін = 298. Бұл коэффициенттер КӨҮСТ алтыншы бағалау есебімен белгіленген – https://ghgprotocol.org/sites/default/files/2024-08/Global-Warming-Potential-Values%20%28August%202024%29.pdf
Есептеу:
Отын шығыны:
бензин – 9 тонна,
дизель отыны (ДО) – 8,2 тонна.
СО2бензин шығарындылары=9/1000×43,97×69,3=27,4241 т
СН4 бензин шығарындылары= 9/1000×43,97×0,0038=0,001503774×27=0,04060 т СО2-экв
N2Oбензин шығарындылары=9/1000×43,97×0,0057=0,002255661×298=0,6721869 т СО2-экв
СО2ДО шығарындылары=8,2/1000×42,50×74,1=25,82385 т
СН4ДО шығарындылары=8,2/1000×42,50×0,0039=0,00135915×27=0,03669 т СО2-экв
N2OДО шығарындылары=8,2/1000×42,50×0,0039=0,00135915×298=0,4050267 т СО2-экв
Scope 1 бойынша БАРЛЫҒЫ= 54,4024536 тСО2-экв
ПГ жанама энергетикалық шығарындылары (2 Қамту):
а) импортталатын электр энергиясының жанама шығарындылары, соның ішінде университет импорттайтын электр энергиясын өндіру мен тұтынуға байланысты ПГ шығарындылары.
б) электр энергиясын қоспағанда, импортталатын жылу энергиясының жанама шығарындылары, соның ішінде ПГ шығарындылары, жылу энергиясын өндіруге және тұтынуға байланысты ПГ шығарындылары (бу, жылу, салқындату және сығылған ауа).
Университеттің жанама энергетикалық шығарындыларын сандық бағалау (Қамту 2) парниктік газдар шығарындыларының сандық мәндерін есептеуге арналған Халықаралық әдістемелік нұсқауларды – GHG Protocol Scope 2 Guidance және КӨҮСТ (2006) парниктік газдарды ұлттық түгендеу нұсқауларын пайдалана отырып жүргізіледі.
2 сандық бағалауды қамту шеңберінде сатып алынған және тұтынылған электр энергиясын, буды, жылуды немесе салқындатуды өндіруден шығарындылар (бірлесіп "энергия" деп аталады) жатады.
Университет қызметінің салдары болып табылатындықтан бұл энергияны өндіруден шығатын шығарындылар 2 Қамтуға жатады және жанама болып табылады, бірақ іс жүзінде Университетке жатпайтын көздерден (мысалы, сыртқы жылу электр орталықтары, электр станциялары) келеді.
Университет сатып алатын электр энергиясын нақты тұтыну нәтижесінде пайда болатын жанама энергетикалық ПГ шығарындылары CO₂-эквиваленті түрінде тоннамен өлшенеді.
Университеттің 2 Қамтуы бойынша ПГ шығарындыларын есептеу аумақтық әдісті пайдалана отырып жүргізіледі. Жанама энергия шығарындыларын сандық анықтаудың аумақтық әдісі Университет тұтынатын электр және жылу энергиясын өндіретін объектілердегі ПГ шығарындыларының орташа қарқындылығын көрсетеді.
Орналасуға негізделген әдіс белгілі бір географиялық шекараларда және белгілі бір уақыт аралығында орташа мәндер негізінде алынған шығарындылар мен электр энергиясын өндіру туралы статистикалық деректерге сүйенеді. Отын тұтыну және барлық сыртқы өндіруші құрылғылардан босатылған электр және жылу энергиясының көлемі туралы статистикалық деректер негізінде Университет есептеген жанама энергетикалық шығарындылардың өңірлік коэффициенттері қолданылады.
Қазақстан Республикасы үшін ПГ эмиссияның коэффициенттері реттелетін экономикалық секторлар үшін эталондар тізбесінен алынды, атап айтқанда:
1) электр энергиясын өндіруден ПГ шығарындыларының коэффициенті (қолданылатын отын түрі – көмір) 0,985 тСО2/Мвтсағ;
2) электр энергиясын өндіруден ПГ шығарындыларының коэффициенті (басқа отын түрлері) 0,621 тСО2/Мвтсағ;
3) жылу энергиясын өндіруден ПГ шығарындыларының коэффициенті (қолданылатын отын түрі – көмір) 0,484 тСО2/Гкал;
4) жылу энергиясын өндіруден ПГ шығарындыларының коэффициенті (басқа отын түрлері) 0,310 тСО2/Гкал.
ПГ жанама энергетикалық шығарындыларының есебі (2 Қамту) келесі формула бойынша жүргізіледі:
ПГ жанама энергетикалық шығарындылары (тонна СО2) = Сатып алынған электр энергиясының тұтынылған көлемі (кВт*сағ) × СО2 шығарындыларының коэффициенті (тонна /кВт.сағ)
ПГ жанама энергетикалық шығарындылары (тонна СО2) = Сатып алынған жылу энергиясының тұтынылған көлемі (Гкал) × СО2 шығарындыларының коэффициенті (тонна /Гкал)
Есептеу:
Тұтыну:
Электр энергиясы 1 186 890,95 кВтсағ
Жылу энергиясы 13 168,1309 Гкал
Шығарындылар электр энергиясы=1186,89095 МВтсағ×0,985 тСО2/Мвтсағ=1169,0875 тCO2-экв
Шығарындылар жылу энергиясы= 13168,1309 Гкал×0,484 тСО2/Гкал=6373,3753 тCO2-экв
Scope 2 бойынша БАРЛЫҒЫ = 7542.4628 тCO2-экв
Scope 1 және Scope 2 бойынша БАРЛЫҒЫ = 54,4024536 тСО2-экв+7542,4628 тCO2-экв=7596,8653тCO2-экв
Нормативтік сілтемелер: